Telif hakkı: dikoz2009 / 123RF Stok Fotoğraf

Daha Büyük Görüntüle

ERZURUM İLİNİ TANIYALIM,

İL TRAFİK KODU: 25
YÜZÖLÇÜMÜ: 25.066 KM²
YÜKSELTİSİ: 1950 METRE

TARİHİ:

Erzurum’un Adı
Erzurum’un bilinen ilk adı Doğu Roma (Bizans) İmparatoru II.Theodosios’ a (408-450) izafe edilen Theodosiopolis’ ti, şimdiki Erzurum’ un yerinde kurulmuştu. IV. asır sonuna doğru Roma imparatorluğu sınırları içine alınmış ve 415 tarihinde Theodosios’ un emriyle Şark Orduları Kumandanı Anatolius tarafından kurulmuştur. Urfalı Mateos’ a göre bu şehir Garin mıntıkasında Fırat’ın kaynağına yakın bir yerde bulunuyordu. Belazurî. bölgeye hakim olan Ermenyakos’ un ölümü üzerine yerine geçen Kali adlı karısı tarafından kurulduğu için Araplarda Kalikala (Kali’ nin ihsanı) adını vermişlerdir. Belazuri Kalîkala’ yı dördüncü Ermeniyye şehirleri arasında sayar ve Ermeniyye şehirlerinden biri olarak kabul eder. X. asır İslam coğrafyacıları Kalikala şehri hakkında bize malumat vererek, doğuda ev eşyasının en önemlisi sayılan Kali (halı)nın burada yapıldığını ve adını bu şehirden almış olduğunu kaydetmektedirler. Hudud alalam’ ın yazarı bu şehrin müstahkem bir kalesi bulunduğunu ve her taraftan gelen gazilerin burayı nöbet tutarak koruduklarını ve şehirde tüccarların çok olduğunu bildirmektedir. Bugünkü Erzurum adı ise, Erzen’ in Selçuklular tarafından fethedilmesi üzerine ahalisinin Theodosiopolis’ e (Kalikala=Karin) göç etmelerine müteakip bu şehre Erzen ve Türk hâkimiyetinin ilk safhalarında bu adın sonuna, Meyyafarikin (Silvan) ile Siirt arasındaki Erzen’ den ayırmak ve Anadolu’ya ait olduğunu belirtmek üzere Rum kelimesi ilave edilerek, Erzen al-Rum denilmesinden kaynaklanmıştır. Selçuklular tarafından Erzurum’da basılmış paraların üzerinde şehrin adı Arzan al-Rum şeklinde yazılmıştır.

Tarih Öncesi Çağlar
Erzurum ve çevresi özellikle son Kalkolitik ve Eski Tunç çağından itibaren yoğun iskana ve siyasi olaylara tanık olmuştur. Bunun sebebi en eski çağlardan beri önemli ticari ve askeri yolların kavşak noktasında yer alması, zengin akarsu kaynaklarını bünyesinde bulundurması ve doğal savunma zeminine sahip olmasıdır. Çevredeki sert iklim şartlarına rağmen dağ silsileleri ve akarsu boylarındaki verimli ovalar tarıma ve bilhassa hayvancılığa uygun bir ortam oluşturmuştur. Karaz, Pulur ve Güzelova kazılarının tanıklığında, yaklaşık altı bin yıldan beri çevredeki yaşama biçiminin devam ettiği söylenebilir. Bölgede M.Ö. IV. binden itibaren çok kuvvetli bir kültür birliğinin olduğu da ortaya çıkmıştır.

Mustafa Kemal Paşa Erzurum’da
İstanbul Hükümeti, İtilaf Devletleri’nin baskıları sonucu, Anadolu’da asayişi sağlamak amacıyla ordu müfettişlikleri teşkil etti. Bu tasarı gereğince. Doğu Anadolu’ da ki 9. Ordu Müfettişliğine Mustafa Kemal Paşa tayin edildi. Mustafa Kemal Paşa’ ya verilen talimata göre, Trabzon, Erzurum, Sivas, Van Vilayetleriyle Erzincan ve Canik müstakil livalarına gereken emirleri verebileceklerdir. Mustafa Kemal Paşa’ ya verilen bu geniş talimattan da anlaşılacağı üzere, O’ nun görevi yalnızca Samsun ve havalisindeki asayişsizliğe son vermenin ötesinde idi. Anadolu’ ya ayak basar basmaz yapmaya başladığı işlerde bunu ortaya koymaktadır.
Mustafa Kemal Paşa 3 Temmuz 1919’da Erzurum’a geldi, ilk karşılama merasimi Erzurum’un batısında on yedi kilometre uzaklıktaki Ilıca’ da yapıldı.

Mustafa Kemal Paşa Erzurum’a gelişinin ertesi günü 4 Temmuz’da Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni ziyaret etti.

Mustafa Kemal Paşa, 5 Temmuz 1919’da yakın arkadaşları ile bir toplantı yaptı. Toplantıya Karabekir Paşa, Rauf Bey, Eski Vali Münir, Süreyya, Ordu Müfettişliği Kurmay Başkanı Kazım, Kurmay Binbaşı Hüsrev, Binbaşı Refik, M.Müfit Beyler katılmışlardı. Toplantıda bulunanlar, Mustafa Kemal Paşa’ ya sonuna kadar yardım edeceklerine, onu lider olarak kabul ettiklerine dair söz verdiler.

Erzurum Kongresi
Erzurum Kongresi, 23 Temmuz – 7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum’da toplanan kurultaydır. Kongreye çoğunluğu işgal altındaki 5 doğu ili Trabzon, Erzurum, Sivas, Bitlis ve Van’dan gelen 62 delege katılmış; 2 hafta süren kongrede alınan kararlar Kurtuluş Mücadelesi’nde izlenen çizgide önemli ölçüde belirleyici olmuştur.

Erzurum kongresi bölgesel bir kongre olmasına rağmen tüm ulusu etkileyecek kararlar alınmıştır. Kongreyi geçici başkan olarak Erzurum delegelerinden Hoca Raif Efendi açmış; yoklamanın ardından yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa kongre başkanlığına getirilmiştir. Aslında 10 Temmuz’da başlaması öngörüldü. Fakat delegelerin bir bölümünün gelememesinden ötürü 23 Temmuz’a ertelendi.

Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar:
Milli sınırlar içinde vatan bir bütündür, parçalanamaz.
Her türlü yabancı işgaline ve müdahalesine karşı millet hep birlikte direniş ve savunmaya geçecektir.
İstanbul Hükümeti vatanın bağımsızlığını sağlayamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır. Bu hükümet milli kongre tarafından seçilecektir. Kongre toplanmamış ise, bu seçimi Temsilciler Kurulu yapacaktır.
Kuva-yi Milliye’yi etkili, milli iradeyi hakim kılmak esastır.
Azınlıklara siyasi hakimiyetimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez. Ancak bu vatandaşların canları, malları ve ırzları her türlü saldırıdan korunacaktır.
Manda ve himaye kabul olunamaz.
Milli irade ve toplanan ulusal güçler padişahlık ve halifelik makamını kurtaracaktır.
Mebuslar Meclisi’nin derhal toplanmasına ve hükümetin yaptığı işlerin milletçe kontrolüne çalışılacaktır.
Sömürgecilik amacı taşımayan devletlerden teknik, sanayi ve ekonomik yardım kabul edilebilir.

Kaynak: Erzurum Valiliği

 

İLÇELERİ:
Aşkale, Çat, Hınız, Horasan, Ilıca, İspir, Karaçoban, Karayazı, Köprüköy, Merkez, Narman, Oltu, Olur, Pasinler, Pazaryolu, Şenkaya, Tekman, Tortum, Uzundere.

İKLİMİ:
Sert bir karasal iklimin etkisi altındadır. Uzun süren kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak geçer.

TARIMSAL ÜRÜNLER:
Tereyağı, Lor Peyniri, Tulum Peyniri, Patates, Bal, Arpa, Şekerpancarı, Buğday.

YERALTI KAYNAKLARI:
Linyit, Tuz, Oltu Taşı.

YÖRESEL YEMEKLERİ:
Sini Ketesi, Tatar Böreği, Çiriş Pancarı, Susuz Hıngel, Borani, Çeç Pancarı, Ayran Aşı, Herle Aşı, Tandır Ketesi, Pıt Pıt Haşılı, Hasıta, Dut Çullaması, Çeçil Peynirli Su Böreği, Lor Dolması, Lavaş, Şükkar Köftesi, Şile, Sütlü Et, Lalanga, Keleçoş, Poğaç, Şalgam Çırtması, Den Çorbası, Mafiş, Cevizli Kadayıf Dolması, Kuzu Kapama, Hasıta, Bişi, Erzurum Sarması, Çağ Kebabı.

ÖNEMLİ TELEFONLAR:

HAVAALANI: 0442 327 28 35
OTOGAR: 0442 233 12 00
TREN GARI: 0442 218 19 16

GEZİLECEK YERLER:

Müzeler:
Arkeoloji Müzesi, Atatürk Evi, Türk İslam Eserleri ve Etnografya Müzesi, 23 Temmuz Kongre Salon Müzesi (Erzurum Kongresi).

Medreseler:
Erzurum Çifte Minareli Medrese, Yakutiye Medresesi (Hatuniye).

Ören Yerleri:
Üç Kümbetler.

Camiler:
Lalapaşa, Üç Kümbetler, Ulu Atabek, Lala Mustafa Paşa, Murat Paşa, Gürcü Kapısı (Ali Aga), Esat Paşa, Şeyhler, Cefariye, Boyahane, Derviş Aga, Narmanlı, İbrahim Paşa, Gümrük (Hacı Derviş), Pervizoğlu, Cennetzade, Kurşunlu (Fevziye Şeyhülislam), Ayas Paşa, Gürcü Mehmet Paşa, Kasım Paşa, Kemhan, Köse Ömer Aga, Arslan Paşa.

Kiliseler:
Ovşank Kilisesi, Meryem Ana Kilisesi.

Kule ve Kaleler:
Penek Köyü Kalesi, Erzurum Kalesi, İspir Kalesi, Pasinler Kalesi (Hasan Kale), Oltu Kalesi, Narman Sami Kale Kaleleri ve Saat Kulesi.

Hanlar:
Rüstem Paşa Bedesteni, Gümrük Hanı, Cennetzade Hanı, Kamberoğlu Hanı, Karasu Hanları.

Köprüler:
Çobandede Köprüsü.

Mağaralar:
Elmalı Çam Mağarası, Olur Yıldız Kaya Köyü Mağarası.

Kayak Merkezleri:
Palandöken Kayak Merkezi.

Kaplıcalar:
Pasinler, Deli Çermik, Ilıca,  Akdağ.

Diğer:
Erzurum Ovası, Tortum Çağlayanı, Doğu Karadeniz Dağları, Dumlu Dağları, Palandöken Dağları, Çoruh Nehri.

Gezilecek yerler bilgisi “Adım Adım Türkiye” kitabının yayıncısı Mepmedya Yayınları’ndan izin alarak yayınlanmıştır.