ÇORUM İLİNİ TANIYALIM,
İL TRAFİK KODU: 19
YÜZÖLÇÜMÜ: 12.820 KM²
YÜKSELTİSİ: 801 METRE
TARİHİ:
Çorum bölgesinde Paleolitik ve Mezolitik olarak adlandırılan Yontma Taş devri ile Orta Taş devirlerine ait (yaklaşık MÖ 2000000-9000) henüz hiçbir kalıntıya rastlanmamıştır. İnsanların göçebe olarak yaşadıkları, avcılık ve toplayıcılıkla geçindikleri bu döneme ait Türkiye’nin başka bölgelerinden kalıntılar olması nedeniyle, bölgemizde de bazı insan topluluklarının yaşamış oldukları kuvvetle olasıdır.
Bunu izleyen Neolitik Çağ olarak adlandırılan dönemde de (yaklaşık MÖ 9000-6000) Çorum bölgesinde yerleşim izleriyle karşılaşılmamaktadır. Bu dönem tarım ve hayvancılığın geliştiği ve insanların göçebelikten yerleşik yaşam tarzına geçtikleri çağ olarak tanımlanır. Bu döneme ait Anadolu’da en iyi tanınan yer Konya Bölgesindeki Çatalhöyük‘tür.
Çorum İli sınırlarındaki , şimdiye dek saptanmış en eski yerleşime ait kalıntılar Kalkolitik Çağ olarak adlandırılan döneme aittir. (Yaklaşık MÖ 6000-3000) Boğazköy’de Büyükkaya üzerindeki Kalkolitik yerleşim MÖ 6.bine tarihlenir. Bölgenin diğer Kalkolitik Çağ yerleşimleri biraz daha geç döneme aittir. Boğazköy yakınlarındaki Yarıkkaya, Büyük Güllücek, Alacahöyük, Kuşsaray gibi yerleşmeler ekonomileri tarım ve hayvancılığa dayalı, yanlızca birkaç konuttan oluşan küçük köylerden oluşmaktaydı.
Eski Tunç Çağı’nda (yaklaşık MÖ 3000-2000/1900) bölgede Hattiler oturuyordu. Bu dönemde Çorum, Anadolu’nun kültür gelişimi merkezlerinden biri oldu. Bu merkezi rolü almasındaki nedenlerden biri bölgenin maden zenginliğinin olmasıdır. Eskiyapar, Büyük Güllücek ve Alacahöyük gibi çeşitli yerlerde büyük höyük yerleşmeleriyle karşılaşılmaktadır. Çorum’da bu döneme ait, aralarında altın, gümüş ve tunç eserlerin de bulunduğu önemli buluntular, Alacahöyük’te yerel yönetici ve ailesine ait olabilecek zengin mezarlarda ele geçmiştir.
Daha sonraki Hitit döneminde başkent olacak Boğazköy / Hattuşa’da, bu dönemde Hattuş adlı bir yerleşim vardı. Takip eden Asur Ticaret Kolonileri Çağı’nda (yaklaşık MÖ 1900-1700) burada Asurlu tüccarların bir kolonisi kurulmuş ve böylece zengin bir ticaret merkezi gelişmiştir.
MÖ 18. ve 17. yüzyıllar, yereli Hatti beyleri ile Anadolu’ya dışardan gelmiş Hitit grupları arasında güç mücadelesine sahne olmuş ve sonuç olarak MÖ 1650/1600 de Hattuşa yeni kurulmuş Hitit devletinin başkenti olmuştur. Eski Hitit Krallığı olarak adlandırılan ilk döneme (MÖ 1650-1400 civarında) ait yerleşime şimdilik Alacahöyük, Ferzant ve Sungurlu yakınlarındaki Yörüklü’de rastlanmaktadır. MÖ 1400-1200 arasındaki Büyük Hitit İmparatorluğu döneminde Alacahöyük’te bir kültür merkezi oluşmuş ve Şapinuva/Ortaköy’de önemli bir eyalet merkezi gelişmiştir.
Hitit “Büyük Kralları”, Batı Anadolu sahillerinden Suriye içlerine kadar yayılan hakimiyetleri altındaki bölgeyi, idari ve dini başkent olan Hattuşa’dan yönetiyorlardı. MÖ 13. yüzyıl sonuna doğru, taht kavgaları, Mezopotamya’ya olan ticari yollarının kaybedilmesi ve belki de iklimsel değişiklerden doğan kıtlık ve benzeri nedenler, Hitit İmparatorluğu’nun sonunu getirir. MÖ 1200/1180 civarında İmparatorluk tamamen çöker.
Takip eden Erken Demir Çağı (MÖ 1200- 900), bilgi azlığı nedeniyle Karanlık Çağ olarak adlandırılır. Boğazköy’de bu döneme ait bir yerleşim kazılarla saptanmıştır. Ayrıca Eskiyapar ve Alacahöyük kazılarındaki buluntular bu döneme ait yerleşmelere işaret etmektedir. Bir sonraki, Frig Çağı olarak ta adlandırılan döneme ait (MÖ 900-500) elimizde daha fazla bilgi vardır. Boğazköy, Eskiyapar, Pazarlı ve Alacahöyük yöresel merkezler olarak gelişmişlerdir.
Bunu takip eden yüzyıllara ait Çorum bölgesinden çok sayıda eser vardır. Bölge, Hellenistik/Galat döneminde(M.Ö. 300-25) Kelt kökenli Trokmi boyunun hakimiyet bölgesine dahil olur. Roma döneminde de bölge kısmen Kapadokya eyaletine dahil edilir. Amasya’ya uzanan önemli antik yol buradan geçmektedir. Bizans döneminde ise bölge yoğun yerleşime sahne olur. 1071’de kazanılan Malazgirt savaşıyla Orta Anadolu Selçuklu hakimiyetine girer.
Çorum Adının Kökeni
Çorum adının kaynakları ile ilgili muhtelif rivayetler ve bilgiler vardır.
Bizans (Doğu Roma) Kaynaklarına Göre
Anadolu’nun Türkleşmeye başladığı 1071 Malazgirt Meydan Savaşı’ndan çok önce Türk boyları yavaş yavaş Anadolu’ya sızmaya ve yerleşmeye başlamışlardır. Bu tarihte Bizans’a bağlı olan Çorum, Nikonya (Yankoniye) adını taşımaktaydı.
Danişmendname’ ye Göre
Melik Ahmet Danişmend çetin savaşlardan sonra Bizans’ın elinden Çorum bölgesini alır.Halk müslüman olup bağlılık gösterir. Ancak bu tutumları, Melik Ahmed’ i ve ileri gelen komutanları bir ziyafette zehirlemek istemelerinden dolayı bir tuzaktır. Bu kötü niyetlerini ve şehrin bir depremle tamamen yıkılacağını Melik Ahmet bir gece rüyasında görür. Melik Ahmet bu rüyanın verdiği endişe ile uyanırken şehir sallanmaya başlar. Askerlerini ve arkadaşlarını derhal kaleden çıkarır.
Kaledeki Bizanslılar müslümanların çekilişinden memnun kalarak kaleyi tekrar kapatarak savaş hazırlığına başlarlar ve yeniden dinlerine dönerler. Fakat deprem yeniden şiddetlenerek kale ve şehir tamamen harabeye döner. Bizanslılara bu saldırılarından dolayı, suçlu anlamına gelen “Cürümlü” adı verilir, zamanla bu “Çorumlu” olur.
Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre
Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin II.Cildi 407.sahifesinde bölgenin havasının astım hastalarına iyi gelmesi nedeniyle, Selçuklu Sultanı Kılıç Arslan hasta oğlu Yakup Mirza’ yı ve yüzlerce çorluyu (bakımsız, zayıf, hastaları) buraya göndermiş ve bunlar sağlıklarına kavuşmuşlardır. Bundan dolayı şehre Çorum denilmiştir.
Çorum’un çevresinin dağlarla çevrili oldukça geniş bir ova olmasından dolayı (Çevrim) denildiği, halk ağzında Çorum’a dönüştüğü söylenmektedir.
Çorum (önceleri bazen Çorumlu) Türklerin bölgeye gelmesiyle bu adı almıştır. Çorum veya Çorumlu adının Oğuz boylarından Alayunt’lu boyunun bir oymağına ait olduğu belirtilmektedir.
Kaynak: Çorum Valiliği
İLÇELERİ:
Alaca, Bayat, Boğazkale, Dodurga, İskilip, Kargı, Laçin, Mecitözü, Merkez, Oğuzlar, Ortaköy, Osmancık, Sungurlu, Uğurludağ.
İKLİMİ:
Kuzeydeki dağlık alan Karadeniz’in nemli havasının ulaşmasını engellediğinden dolayı Çorum ili daha çok İç Anadolu’nun karasal ikliminin etkisi altında kalır. İl merkezinde kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar bir hayli sıcak geçer.
TARIMSAL ÜRÜNLER:
Kavun, Şekerpancarı, Patates, Domates, Karpuz, Soğan, Buğday, Arpa, Yem Bitkileri, Üzüm, Mercimek, Ayçiçeği, Pirinç, Salatalık, Nohut.
YERALTI KAYNAKLARI:
Linyit.
YÖRESEL YEMEKLERİ:
Çorum Köftesi, Ufamaç, Yeşil Fasulye Kavurması, Tavuklu Nohutlu Pilav, Tarhana Çorbası, Ispanaklı Mıklama, Papatya Kurabiyesi, Leblebili Yumurta, Mantı, Taşlık Kavurması, Çorum Mantısı, Karaçuval Helvası, Hasıda, Çorum Baklavası, Gül Burma, Tel Tel, Ortalık, İskilip Dolması, Keşkek, Madımak, Düğün Çorbası, Çatal Aşı, Leblebi, Yumurtalı Patlıcan Közlemesi, Yangıç, Mantarlı Borani, Fakir Baklavası.
ÖNEMLİ TELEFONLAR:
OTOGAR (MERKEZ): 0364 213 66 70
HAVAALANI: Ankara Esenboğa Havaalanı: 242 km. Samsun Havalanına: 176 km.
GEZİLECEK YERLER:
Müzeler:
Çorum, Alacahöyük, Boğazköy.
Ören Yerleri:
Alacahöyük, Boğazköy, Boğazkale Yazılıkaya, Ortaköy Şapinuva, Eskiyapar, Yörüklü (Hüseyindede Tepesi).
Milli Parklar:
Boğazköy, Çatak.
Kaleler:
Çorum Kalesi, İskilip Kalesi, Osmancık Kalesi.
Kuleler:
Saat Kulesi, Sungurlu Saat Kulesi.
Camiler:
Ulu, Hıdırlık, Kulaksız, Evlik Köyü, Şeyh Muhittin Yavsi, Elvançelebi.
Hamamlar:
Paşa, Güpür, Ali Paşa (Yeni Hamam).
Hanlar:
Veli Paşa, Menzil.
Kaplıcalar:
Hamamlıçay Köy Kaplıcası, Figani Beke Kaplıcası.
Yaylalar:
Kargı, Abdullah, İskilip, İncesu Kanyonu, Kuşcaçimeni, Elmabeli, Osmancık, Bayat.
Diğer:
Laçin Kapılıkaya Anıtsal Kaya Mezarı, İskilip Kaya Mezarı, Koyunbaba Türbesi, Osmancık Koyunbaba Köprüsü, Tarihi Çorum Evleri, Kırkdilim Mesire Yeri, Sıklık Mesire Yeri, Bahabey Çamlığı, Sağmaca Suyu, İskilip Elmabeli, Laçin köşk Evi Mesire Yeri, Çorum Leblebisi, Kızılırmak ve Çat suyu, Koyunbaba Kitabesi.
Gezilecek yerler bilgisi “Adım Adım Türkiye” kitabının yayıncısı Mepmedya Yayınları’ndan izin alarak yayınlanmıştır.
